Protezowanie kończyn dolnych lub górnych jest długim, wieloetapowym procesem. Wykonanie i dopasowanie odpowiedniego rodzaju protezy jest tylko jednym ze składowych okresu zaprotezowania – i to jednym z najkrótszych. Niemniej należy uznać go za jeden z kluczowych. Od niego zależy, jak będzie przebiegała nauka korzystania z protezy i powrót do sprawności. Sprawdź, jak dobrać protezę kończyny, aby była komfortowa w użytku i pozwoliła Ci jak najszybciej podjąć aktywność.

Jakie są i jak przebiegają etapy protezowania kończyn?

Proces zaprotezowania rozpoczyna się tuż po amputacji kończyny. Już pierwsze doby po operacji mają ogromne znaczenie dla tego, w jaki sposób i jak szybko będzie przebiegało protezowanie. Im sprawniej przebiega opieka pooperacyjna, tym łatwiej dobrać protezę umożliwiającą komfortowe chodzenie, a także przywrócić możliwie największą sprawność.

Wyróżnia się kilka najważniejszych etapów protezowania.

• ETAP 1. REHABILITACJA SZPITALNA. Na tym etapie ważne jest wczesne podjęcie terapii przeciwobrzękowej, aby zapobiegać zakrzepicy i powikłaniom ze strony układu krwionośnego. Istotne są też działania zapobiegające przykurczom mięśni i ścięgien, wczesna terapia uciskowa oraz zwiększenie siły mięśniowej amputowanej kończyny i całego ciała.
• ETAP 2. PRZYGOTOWANIE DO PROTEZOWANIA. Na tym etapie równolegle prowadzi się rehabilitację ruchową oraz wstępne kształtowanie i hartowanie kikuta. Istotna jest terapia uciskowa.
• ETAP 3. WYKONANIE PROTEZY. Obejmuje on wykonanie odlewu kikuta i pierwsze przymiarki protezy. Trzeba liczyć się z tym, że na początku zostanie wykonany lej tymczasowy, który pozwala na wstępną naukę posługiwania się protezą, ale może być niewygodny w używaniu. Na tym etapie wciąż trwa kształtowanie kikuta i po założeniu protezy może on zmniejszyć się jeszcze o kilka rozmiarów.

Proces zaprotezowania nie kończy się jednak wraz z wykonaniem ostatecznej wersji protezy kończyny. Przyzwyczajenie się do jej zakładania oraz umiejętność posługiwania się nią bez bólu i dyskomfortu zwykle pojawia się dopiero po kilku miesiącach.

Rodzaje protez kończyn dolnych i górnych. Jak wybrać tę właściwą?

Jak widać proces pełnego zaprotezowania może być naprawdę czasochłonny i niestety nie jest łatwy. Niezmiernie ważne jest przy tym, aby proteza kończyny dolnej lub górnej była maksymalnie dopasowana do Twoich potrzeb, zarówno pod względem materiałów, jak i technologii wykonania czy możliwości motorycznych.

Jeśli chodzi o protezy kończyn dolnych, przed wyborem musisz zastanowić się nad:

• Konstrukcją protezy – zewnątrzszkieletową lub wewnątrzszkieletową. Pierwsza z nich jest cięższa i mniej wygodna, ale zwykle wzmacniana dodatkowymi szynami. Dzięki temu zapewnia dużą stabilność. Druga natomiast jest komfortowa i daje dużą ruchomość.
• Materiałem wykonania leja protezowego – to od niego zależy komfort użytkowania protezy. Na początku lej wykonywany jest z termoplastycznego materiału, który technik może odkształcać pod wpływem temperatury zgodnie z potrzebami użytkownika. Finalnie lej protezowy (po ustabilizowaniu obwodów kikuta) robi się z materiałów, które nie ulegają odkształcaniu, np. jak włókno węglowe.
• Rodzajem zawieszenia – ten element mocujący protezę do kikuta w największym stopniu wpływa na swobodę poruszania kończyną dolną. Właściwie dobrane zawieszenie protezy ogranicza też ruchy tłokowe kikuta w leju, a przez to zapobiega powstawaniu otarć i ran skóry. W najczęstszym użytku są wygodne, ale mało mobilne zawieszenia mocowane na metalowy zatrzask (pin) oraz zakładane na pasek z rzepem (KISS). Popularne są również zawieszenia mocowane na pas oraz najwygodniejsze i zapewniające największą ruchomość kończyny zawieszenia na podciśnienie.
• Pokryciem protezy – choć można uznać to za najmniej istotny czynnik, warto poświęcić mu odrobinę czasu. Wygląd protezy ma dla użytkowników coraz większe znaczenie. Godne przemyślenia są przede wszystkim stopień odwzorowania rzeczywistego wyglądu kończyny za pomocą gumy lub silikonu (ten materiał daje największe możliwości), a także niestandardowy wygląd protezy.

Jeśli natomiast chodzi o protezy kończyny górnej, to największe znaczenie ma ich mechanika. Współcześnie wykonuje się:

• Protezy kosmetyczne – w dużym stopniu odzwierciedlają wygląd amputowanej kończyny, ale nie gwarantują dużej sprawności i precyzji. Wykonywanie codziennych czynności z ich pomocą jest dość ograniczone.
• Protezy kinetyczne – są ruchome i dość funkcjonalne. Można nimi sterować siłą mięśni kikuta za pomocą zawieszenia na paskach lub linkach.
• Protezy mioelektryczne – dają bardzo duże możliwości motoryczne, precyzję i szeroki zakres ruchów. System sterowania protez mioelektrycznych ręki odbiera impulsy elektryczne z mięśni i przekształca ją na ruchy poszczególnymi elementami protezy.
• Protezy bioniczne – działają w podobny sposób, co protezy mioelektryczne, jednak w tym przypadku za sterowanie nie odpowiadają impulsy mięśniowe, a mózgowe. W największym stopniu umożliwiają wykonywanie fizjologicznych ruchów ręki.

Możesz spotkać się również z protezami hybrydowymi. Działają one na zasadzie dwóch technologii, najczęściej kinetycznych i mioelektrycznych, a także kosmetycznych z kinetycznymi.

Ile trzeba czekać na wykonanie protezy?

Czas, który upływa pomiędzy amputacją a zaprotezowaniem, zależy od wielu indywidualnych czynników, różnych dla każdego pacjenta.

Na to, po jakim czasie może on komfortowo używać protezy, wpływa między innymi jego wiek i kondycja fizyczna, poziom aktywności przed amputacją, a także powód amputacji. Oprócz tego należy wymienić:

• właściwie przygotowany plan rehabilitacji;
• występowanie powikłań pooperacyjnych;
• poziom amputacji;
• choroby współistniejące;
• występowanie bólów fantomowych;
• mobilizacja blizny pooperacyjnej;
• nastawienie pacjenta do rehabilitacji.

W wielu przypadkach zaprotezowanie możliwe jest już po kilku miesiącach. Większość osób po amputacji stosunkowo sprawnie posługuje się protezą po około roku. Zwykle po tym czasie kikut kształtuje się ostatecznie, a korzystanie z protezy staje się komfortowe i bezbolesne.

Dobrze dopasowana proteza kończyny dolnej lub górnej pozwala osiągnąć pełną samodzielność i przystosować się do nowej sytuacji jeszcze szybciej. Nie możesz jednak zapominać o wierze we własne możliwości – ona naprawdę działa cuda.