Jesteś kierowcą, który spowodował wypadek? Może jesteś poszkodowanym w wypadu? Byłeś świadkiem śmiertelnego potrącenia? A może oglądałeś w sieci zdjęcia z wypadków samochodowych? W wielu przypadkach można stracić poczucie bezpieczeństwa i pewności za kółkiem. Nawet miejsce pasażera niesie za sobą prawdopodobieństwo zetknięcia się z powypadkową traumą. Czasami nie musimy nawet uczestniczyć w incydencie drogowym, aby mierzyć się z lękiem. Czy jedno wydarzenie może wpłynąć tak bardzo, że już zawsze podróż samochodem będzie dla nas dyskomfortem? Jak sobie radzić ze stresem po wypadku samochodowym?

Stres pourazowy po wypadku samochodowym

Jako użytkownicy dróg jesteśmy narażeni na różne sytuacje – potrącenia, stłuczki, zderzenia rowerowe, samochodowe, ale też poważniejsze wypadki i wypadki śmiertelne samochodowe. Kara często jest nam znana – dostajemy mandat, czasami karę grzywny i pozbawienia wolności, ale równie dotkliwą dolegliwością jest stan psychiczny po wypadku. Jeżeli poza siniakami, zadrapaniami, złamaniami borykasz się ze stresem pourazowym po wypadku samochodowym, to chcemy Cię uspokoić, że nie jesteś sam w swoim poczuciu odebrania bezpieczeństwa (statystyki dowodzą, że u 25% poszkodowanych pojawiają się objawy psychosomatyczne stresu pourazowego), ale też zapewnić, że istnieją sposoby, które ułatwiły powrót do normalności tysiącom ludzi. Psychiczne konsekwencje wypadku odczuwają też osoby, którym nic się nie stało, były poszkodowanymi lub nawet obserwatorami sytuacji. Zespół stresu pourazowego nie dotyka każdej osoby, która uczestniczyła w wypadku, kolizji i nie da się jednoznacznie określić grupy osób, których z pewnością dotknie trauma.

Skąd się bierze stres pourazowy po wypadku samochodowym? Wypadek to nagłe zdarzenie, które łączy się z wysoką dawką stresu i emocji. Dochodzi tutaj lęk o utratę zdrowia lub życia bliskiej osoby lub nas samych, ale też patrzenie na cierpienie innych ludzi. Wytwarza się wówczas poczucie utraty kontroli i bezradności, ale też silnego przerażenia, co może prowadzić do wykształcenia się mechanizmów obronnych. Sprawcy wypadku bardzo często odczuwają poczucie winy, a nie pomaga napiętnowanie społeczne i rozlewający się w sieci hejt. To wszystko sprawia, że powrót do równowagi psychicznej i codzienności okazuje się zbyt trudny. Jeżeli wymienione przeżycia zostaną głęboko schowane i przykryte pozorami mogą przyczynić się do pojawienia zachowań autodestrukcyjnych, problemów w relacjach z innymi osobami czy w życiu zawodowym. Wiele osób dotkniętych PTSD (stresem pourazowym) nie potrafi opanować drżenia rąk, pocenia się, jąkania, łez, ale i strachu na sam dźwięk klaksonu, pisku opon, a nawet widok kluczyków do samochodu. Psychika po wypadku samochodowym zostaje poddana niesłychanej próbie, Bardzo często wypadek i jego okoliczności powracają do uczestnika w natrętnych wspomnieniach, a zdarza się, że też w koszmarach sennych. Długotrwały stres prowadzi do chronicznego zmęczenia, drażliwości, trudności z koncentracją, ale też problemów z układem trawiennym oraz ogólnej niedyspozycji. Jak objawia się stres pourazowy u dzieci i nastolatków? Wzmożona drażliwość, wybuchy złości i płaczu, ale też apatia, sny z potworami w roli głównej, odtwarzanie zdarzeń w zabawie (wyrywanie kończyn u lalek), samookaleczanie, wagary, sięganie po rozmaite używki, próby samobójcze. Człowiek po wypadku samochodowym przejawia też niechęć do spotkań z ludźmi, często z obawy o pytania na temat zdarzenia, do którego nie zechce wracać, ale też unikania miejsc związanych z wypadkiem, co utrudnia codzienne funkcjonowanie (wybieranie drogi na około, jazda komunikacją miejską z trzema przesiadkami żeby tylko nie przejeżdżać przez konkretne skrzyżowanie).

Rehabilitacja psychologiczna po wypadku samochodowym

Jeszcze na miejscu zdarzenia jesteśmy poddani badaniom po wypadku samochodowym. Dotyczą naszej fizyczności i zdrowia – urazów głowy, kończyn i narządów wewnętrznych. Trauma często pojawia się dopiero po kilku dniach, gdy minie pierwszy szok związany z wydarzeniami, zostaniemy sam na sam z myślami oraz wszystkimi wyżej wymienionymi przemyśleniami. To może rodzić narastające poczucie winy – “mamusia umarła bo dzisiaj powiedziałam jej brzydkie słowo”, “zginęli, bo nie zareagowałem”, “umarła, bo nie udzieliłam pierwszej pomocy”. Jeżeli Ty, ktoś z Twoich bliskich a przede wszystkim dziecko, przejawia objawy psychosomatyczne lęku i stresu pourazowego, to przygotuj kilka rzeczowych argumentów oraz dużo ciepłych słów. Nie ma jednej recepty na traumę, tak jak nie ma jednego schematu odczuwania. Zdarza się, że dużo bardziej emocjonalnie przeżyje wypadek świadek niż sam poszkodowany, może być tak, że to pasażer będzie borykał się z PTSD, a nie kierowca, który zawinił. Niezależnie od wieku, płci i roli w wypadku, którą pełniła osoba, stres i silne emocje mogą odbić się na każdym zupełnie w inny sposób. Mylne jest postrzeganie stresu pourazowego i traumy jako domeny słabych, lękliwych, wrażliwych osób. Nawet strażacy i policjanci, kojarzeni z siłą i odpornością psychiczną, są narażeni na stres.

Co pomaga na traumę po wypadku samochodowym? Przede wszystkim czas, dużo rozmów, ciepła i bezpieczna relacja bez oceniania, ale też indywidualna tzw. siła psychiczna. Niestety, powiedzenie “czas leczy rany” nie do końca jest trafione, bowiem są osoby, które pomimo wielu lat od wypadku, nadal borykają się z silnymi emocjami. Aby ułatwić sobie powrót do normalności, warto udać się do poradni zdrowia psychicznego, odbyć konsultację psychologiczną (a czasem i psychiatryczną) lub poddać się dłuższej terapii. Warto skorzystać też z grupy wsparcia dla ofiar wypadków komunikacyjnych, które często są organizowane przy takich poradniach.

Jeżeli zadajesz sobie pytanie, czy i kiedy wsiąść ponownie za kierownicę pojazdu, doradzamy – nie śpiesz się. Niektórzy chcą szybko wrócić do jazdy, czasem wymusza to na nich zobowiązanie zawodowe, ale nie zawsze jest to dobrym pomysłem. Dobrym rozwiązaniem, jeżeli już poczujesz się na siłach, jest jazda z bliską Ci osobą. Może korzystałeś z towarzystwa rodzica, gdy pierwszy raz po zdaniu egzaminu na prawo jazdy, jeździłeś do szkoły/pracy? Czasami warto wrócić do tego schematu na kilka dni, tygodni, a nawet miesięcy, aż na nowo zbudujesz pewność.

Pamiętaj, że jako ofiara wypadku masz prawo dochodzić swoich praw i ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów (wizyt w poradni psychologicznej i leków) z ubezpieczenia oraz o zadośćuczynienie.